Okaze de naturaj katastrofoj, ni povas taksi kiom senpova estas la homo, tiu sama homo, kiu ŝajnigas sin nevenkebla kaj potencega okaze de militistaj defiloj. Se temus nur pri humura teatraĵo, oni povus nur ridegi pri tio.

En ĉiu katastrofo, kiam gravas ĉiu minuto por savi homvivojn, mankas bone trejnitaj kaj ekipitaj homoj en sufiĉa nombro, kun efikaj rimedoj kaj taũga materialo. Temas pri urĝego. Tio estis observebla en diversaj cirkonstancoj, sed precipe en Haitio, en januaro 2010. Por iri el Kolombio al Haitio, skipo de francaj kaj kolombiaj sukuristoj devis unue solvi problemon... de vizo !


La nombro de la viktimoj, kiu rezultas el la homa frenezeco, estas konsiderinde pli alta. Teknikaj rimedoj jam ekzistis por limigi la grandan nombron el la viktimoj de la cunamo okazinta post la Hinda-Oceana Tertremo en 2004. Jam ekzistis detektiloj por averti la marbordajn loĝantarojn. Sed financaj rimedoj "mankis" kaj ankoraŭ "mankas" por instali ilin...

Ankoraŭ nun, pro la sama kaũzo kaj pro nesufiĉa prizorgado, incendioj (ne ĉiam naturaj) povas detrui vastegajn areojn da arbaroj aũ aliaj kreskaĵoj (Indonezio 1997, Usono 2007, Aŭstralio 2009, Grekio 2007, 2009, Argentino 2008, Portugalio 2009... — kronologio en la franca). Inundegoj same kiel dezertigo ofte rezultas el homa senkonsekvenceco.

Financaj rimedoj neniam mankis por fabriki armilojn kaj trejni homojn al ilia uzado, al detruado kaj murdo : "La militista budĝeto por unu jaro, t.e. 330 miliardoj da dolaroj, egalvaloras al pli ol 18 000 dolaroj hore depost la naskiĝo de Jesuo Kristo" (William Blum : "Rogue State" / Kanajla ŝtato. 2005). Tio estas nur por Usono...

Ie ajn en la mondo, la impostpaganto, kiu estas ĉiam la unua viktimo, same dum naturaj katastrofoj, kiel dummilite, ne faris al si demandojn pri la neceso aktive interveni por ĉesigi kriman absurdaĵon. Tro maloftas amasaj reagoj. Estas religioj, kiuj kondamnas individuan aŭ pluroblan murdon, sed ne la militon, kiu estas amasa murdo de nekonataj personoj, sen kono pri la vera kialo. Tio estas la plej abomeninda sakrilegio. Multe pli ofendas ties gvidantoj nuda mamo aŭ seksrilato, dum pri tiu natura allogo "kulpas" ilia dio. Pri invento de armiloj kulpas la homo. Se vere la homo estas dia kreaĵo, estas sakrilegio senvivigi ĝin. Alvoko al milito, eĉ "sankta", ne povas esti faro de religio, sed de krima organizaĵo. Necesas konsciigi ĉiujn popolojn pri tio. Ĉar Esperanto ne celas subtenon al iu ajn superrego, la uzantoj de egalrajta lingvo proponita por faciligi kaj plibonigi la interpopolajn rilatojn, havas naturan ludendan rolon.

La plurlingva kolektado de citaĵoj el la tuta mondo, kiujn mi serĉas kontraũ la milito kaj la militarismo, celas montri al ĉiuj popoloj, kiuj militis aũ militas, ke ili estis aũ estas plejofte viktimoj de psikopatoj aŭ kanajloj. Ne ekzistas lando, kie ne estas saĝa homo por laŭte diri, ke milito estas monstra trompo.


Augustin Hamon


Kiam mi malkovris la citaĵon de Augustin Hamon “Armeo estas krimlernejo“, mi deziris scii pli pri ties aŭtoro kaj pri la fonto. Tio finfine kondukis min al serĉado, al interesaj malkovroj kaj poste al redaktado de artikolo pri li por "Vikipedio". Tiu citaĵo aperis en lia libere interrete legebla libro, kaj ankaũ senpage elŝutebla : “La psychologie du militaire professionnel“ (La psikologio de la profesia militisto). Fakte mi tiel malkovris, ke la ĝusta citaĵo, majuskle skribita, estas : "Le militarisme constitue une véritable école du crime" ("La militarismo konsistigas veran krimlernejon"; p. 191). Sed militarismo ne povas ekzisti sen armeo… Tamen armeo en si mem ekzistas por defendi, por protekti. Ne por ŝirmi koruptitajn gvidantojn aũ subpremi popolon. Ĝia logika kaj normala rolo estas iel komparabla al tiu de la blankaj globuloj (leũkocitoj) en la homa korpo. Leŭkocitozo, t.e. ekscesa proporcio da blankaj leŭkocitoj, estas komparebla al ekscesa rolo de la armeo en la vivo de la popoloj. La problemo fontas el misuzo de ĝi fare de senskrupulaj politikistoj, de oligarkio, de militistaj puĉistoj aŭ de obskuraj fortoj, kiuj manipulas ilin. La homaro suferas je "militistozo" ("oz" estas sufikso por formi nomon de malsano). La redaktado de artikolo pri Hamon, pri kiu ne ekzistas alilingva artikolo en "Wikipedia", postulis longan serĉadon. Ĝi vekis intereson pri du el la nomoj, kiujn li menciis : Vasilij Vasiljeviĉ Vereŝĉagin kaj Leo Tolstoj.

Vasilij Vereŝĉagin

La rusa pentristo Vasilij Vasiljeviĉ Vereŝĉagin famiĝis pro siaj realismaj pentrajoj pri milito, ĉefe la tre pensinstiga "Apoteozo de la milito" (fakte ŝajnas ke "Апофеоз войны" estas ankaŭ tradukebla per "Diigo de la milito"). La afero estis apenaŭ pli facila por redakti artikolon pri li, ĉar la ĉefaj fontoj estis unue en la rusa, la angla kaj plej laste la franca, kaj interreta serĉado ebligis aldoni pliajn interesajn informojn, i.a. pri la rilatoj inter Vereŝĉagin kaj la fama angla ĵurnalisto kaj fervora subtenanto de Esperanto William Stead, kiu mortis dum la sinko de Titanic, kiam li estis survoje al Novjorko por pledi por Paco (la artikolo pri Stead en Vikipedio, en la "Enciklopedio de Esperanto", vere bezonegas kompletigon).

Leo Tolstoj

Ni pripensu la fakton, ke Tolstoï mortis antaŭ cent jaroj, la 20an de novembre 1910. Tio signifas, ke en tio prezentiĝas okazo rememorigi, ke li estis ne nur unu el la plej fruaj kaj prestiĝaj subtenantoj de Esperanto, sed ankaŭ, ke li kuraĝe demonstris, ke militarismo kaj milito estas kondamnindaj.

Vereŝcagin montris la abomindecon de la milito per pentraĵoj, Leo Tolstoj kuraĝe kaj vigle kondamnis ĝin per literaturo. Ambaŭ estis el la plej konataj rusaj artistoj eksterlande. Augustin Hamon citis Tolstoj en la menciita verko pro lia kondamno de la milito kaj de ties preparo. En "La salut est en vous" (La savo estas en vi) troveblas jena frazo : "La kristano havas kiel devon rifuzi la militservon."