B.Traven
Ribelo de l' pendigitoj
Ribelo de l' pendigitoj (PDF)
Romantraduko laŭ B.Traven:
„Die Rebellion der Gehenkten“,
Die Rebellion der Gehenkten (PDF)
Librogildo Gutenberg,
Zuriko, Prago Berlino 1936,
Unua eldono
Tradukis: Dorothea Kaiser & Hans-Georg Kaiser (Donjo & Cezar)
Lingve kontrolis Vladimir Türk.
La PDF-formaton arangis Frank Vohla.
Finrevizo je la 22-a de novembro
en la jaro 2013.
ORIGINALO
Rebellion der Ghenkten
1/1
Proksime al la loko Chalchihuistan, en setlejo de malgrandaj, sendependaj kamparanoj, kiu havis la nomon Cuishin, vivis sur sia eta ranĉo la cocil-indiĝeno Candido Castro kun sia edzino Marcelina de las Casas kaj siaj du filoj Anĝelino kaj Pedrito. La malgranda korto, kiun mastrumis Candido, havis ĉirkaŭ du kaj duonon da hektaroj kiel terposedon, kiuj estis sekaj kaj ŝtonecaj kaj kultivendis kun multe da peno kaj diligento, por ke ili nutru la familion.
Grandaj kortoposedantoj, bienuloj de la distriktoj Jovel kaj Chiilum ofte per logaj ofertoj provis instigi Candidon setli kun la tuta familio sur unu el la bienoj kaj rezigni pri la magra kaj aĉigita ranchito, kiu laŭ ili estis senutila posedo.
La bienuloj, ĉiam serĉante novajn familiojn, kiuj estas malhaveblaj sur bienoj, ne estis ĉiam tre elektemaj pri la uzataj rimedoj por logi indiĝenajn familiojn el sendependaj vilaĝoj kaj setlejoj. Ne malofte okazis, ke kvereladis bienuloj pri la posedo de tiaj familioj, kvazaŭ ili estus brulmarkitaj bovidoj, pri kiuj ĉiu bienulo de la regiono supozis havi rajtigitan pretendon. Tiuj kvereladoj pri la posedo de la sendependaj indiĝenaj familioj kun multaj infanoj estis ofte la kaŭzo de longtempaj malamikecoj inter bienuloj, jen malamikecoj heredigitaj dum kelkaj generacioj de la patroj al la filoj, ili ekzistis plu eĉ tiukaze, se la indiĝenaj familioj en la longa intertempo jam elmortis sekve de kvereloj en la parencaro aŭ neniiĝis en la tribo aŭ formigris kaj neniu homo povis plu memori pri tio, kial la malnovaj familioj de najbaraj bienuloj vivis en mortiga reciproka malamikeco.
La Jefes Politicos, la politikaj ĉefoj kaj reprezentantoj de la diktatoro en la distriktoj, tiel, kiel ĉiuj aliaj instancoj estis ĉiam flanke de la potencaj kaj riĉaj bienuloj. Kompreneble. Se al la instancoj sukcesis senposedigi sendependan indiĝenan familion, ĉu per deklaro pri la senvalideco de ties posedorajtoj, ĉu per rimedo, kiu en ĉiu rilato estis la sama kiel krimo, oni transdonis la senrajtigitan familion al la bienulo kiel posedon. La bienulo transprenis la ŝuldojn de tiu familio kaj pagis la altajn monpunojn, kiujn oni ŝarĝis al unu aŭ pluraj membroj de la familio por iuj krimoj, kiujn ili aŭ vere entreprenis aŭ por krimoj, pri kiuj oni kulpigis ilin senjuste. Monpunojn, kiujn oni ŝarĝis pro neniu alia celo krom enŝuldigi la familion tiom, ke bienulo, kiu deklaris sin preta transpreni la ŝuldojn, povis akiri la familion kiel servutulojn por sia bieno. Ju pli proksime bienulo estis en parenca rilato al Jefe Politico, ju pli bone li rilatis amikece kun li kaj ju pli bonvoleme li montriĝis kontribui al tio, ke la Jefe Politico aŭ alia subĉefo de la diktaturo povu vivi oportunan kaj bonfartan vivon, des malpli la bieno devis suferi pri la manko je indiĝenaj laboristaj familioj.
Per denaska kamparana prudenteco, per sobreco kaj per tio, ke li zorgis pri nenio alia krom pri sia laboro, li sukcesis pri sia agro kaj pri la bonfarto de sia familio. Tial Candido kapablis konservi sian sendependecon kiel libera campesino.
La indiĝena setlejo, rancheria, konsistis nur el kvin familioj, ĉiuj apartenantaj al la Cocil-nacio. Kvankam la lando de la ceteraj familioj estis eĉ ne je joto pli bona ol tiu de Candido Castro, kvankam ĉiuj vivis en tre mizeraj palmkabanoj nur ŝpareme priĵetitaj per argilo, kaj kvankam ili vivis tiel simple, praorigine kaj mizere kiel kapablas tion sur la kontinento Ameriko nur indiĝenaj etkamparanoj, ĝi ne nur ne sukcesis logi Candidon al bieno kiel peonon, sed ankaŭ neniun el la aliaj familioj. Sciis ĉiu viro de la setlejo, ke la vivo de la peonoj sur la bienoj en multaj rilatoj estas pli facila, pli sekura kaj pli fidinda ol tiu sur tiu magra, arda, seka, ŝtoneca tero. Kun bona rajto la setlejo nomiĝis Cuishin, Varmego. Sed ĉiuj ĉi familioj preferis vivi povre, eterne minacataj de perditaj rikoltoj ol meti sin sub regadon kaj komandon, eĉ se la komandopovo asignus al ili la ĝardenon de Edeno kiel anstataŭaĵon por la perdita sendependeco kaj la libero rajti paroli tion, kion ili volas. Ili prefere malsatadis en sendependenco kaj libero ol flate reagi je la komandoj de regento. Se oni demandus ilin, kial ili preferas tiun vivon al tiu de peono, ili eble donus saman aŭ similan respondon, kiel sciigis ĝin pramaljuna negrino en Luiziano. En sia juneco antaŭ la intercivitana milito ŝi estis ankoraŭ sklavino. Ĉiujn zorgojn pri ŝia bonfarto havis tiam ŝia mastro kaj majstro; ŝi laboris kiel servoknabino en la domo de siaj mastroj kaj rajtis manĝi de ĉio, kion ofertis la kuirejo. Poste ŝi vivis en kunrompiĝema kabano, lavis la tolaĵon por la najbaroj kaj sciis neniam, ĉu ŝi havos ion por manĝi je la sekva tago sen devi ŝteli kaj tial enprizoniĝi. Oni demandis ŝin iutage: „Aŭskultu, onklineto, ĉu vi multe pli bone fartis, kiam vi ankoraŭ estis sklavino?“
„Jassuh“, ŝi respondis, „tiam mi certe statis multe pli bone, sed nun mi estas multe pli feliĉa; sciu, Siro, estas la sento kaj ne la stomako, kiu feliĉigas homon.“
Kaj certe parolis ankaŭ ĉi tie en Cuishin en ĉiuj familoj pli la sento ol la stomako. Alie oni ne povus klarigi al si, kial la homoj eltenis vivi tiel povre kaj tiel pene, anstataŭ ŝarĝi ĉiujn zorgojn sur bienulon por la rekompenco fari tion, kio plaĉas komandi al la bienulo.
Rimarkoj
campesino = kamparano
Jefe Politico = la politika ĉefo de distrikto
rancheria = malgranda ranĉo, malgranda bieno
Yassuh = Jes, Siro
B.Traven: La sesvoluma mahagonciklo
Kvin romanojn, rete legeblaj kiel PDF-dokumentoj, esperantigis Cezar & Donjo
Ĉaro (Der Karren) Berlino, librogildo Gutenberg, 1931
Registaro (Regierung), Berlino, librogildo Gutenberg, 1932
Marŝo en la regnon de l' mahagono Militmarŝo (Der Marsch ins Reich der Caoba. Ein Kriegsmarsch). Zuriko, Vieno, Prago, librogildo Gutenberg, 1933
Mahagontrunko (Die Troza) Zuriko, Vieno, Prago, librogildo Gutenberg, 1936
Ribelo de l' pendigitoj (Die Rebellion der Gehenkten) Zuriko, Prago, librogildo Gutenberg, 1936 (momente tradukata)
Generalo venas el la ĝangalo (Ein General kommt aus dem Dschungel), Amsterdamo, eldonejo Allert de Lange, 1940
Tiun romanon ni tradukos en la jaro 2014. (donjo & cez)
Pluaj jam tradukitaj romanoj de B.Traven
(tradukitaj de Donjo & Cezar)
Mortula Ŝipo (PDF)
Registaro (PDF) Rozo Blanka (PDF)
Trezoro de l' Sierra Madre (PDF)
ORIGINALO
B.Traven
Rebellion der Gehenkten
1/1
Nahe dem Orte Chalchihuistan, in einer Siedlung kleiner, unabhängiger indianischer Bauern, die den Namen Cuishin hatte, lebte auf seinem Ranchito der Tsotsil-Indianer Candido Castro mit seiner Frau Marcelina de las Casas und seinen beiden Söhnchen Angelino und Pedrito. Candido bewirtschaftete, besaß etwa zwei und ein halbes Hektar Land, das trocken, dürr und steinig war und mit viel Mühe und viel Fleiß bebaut werden mußte, sollte er die Familie ernähren.
Große Domänenbesitzer, Finqueros, der beiden Distrikte Jovel und Chiilum, versuchten häufig mit verlockenden Versprechungen, Candido zu veranlassen, sich mit seiner ganzen Familie als Peon auf einer der Fincas anzusiedeln und seinen ärmlichen und verelendeten Ranchito als nutzloses Gut aufzugeben.
Die Finqueros, ständig auf der Suche nach neuen Familien, die unentbehrlich als Arbeitskräfte auf den Fincas sind, waren nicht immer sehr wählerisch hinsichtlich der Mittel, die angewendet wurden, um indianische Familien aus unabhängigen Dörfern und Siedlungen zu ködern. Nicht selten geschah es, daß Finqueros um den Besitz solcher Familien stritten, als wären sie unmarkierte entlaufene Kälber, auf die ein jeder Finquero der Region berechtigen Anspruch zu haben glaubte. Diese Streitigkeiten um den Besitz unabhängiger Indianerfamilien mit vielen Kindern waren ungemein häufig die Ursache langer Feindschaften unter den Finqueros, Feindschaften, die Generationen lang von Vater auf Sohn sich vererbten und weiterbestanden selbst dann, wenn die indianischen Familien in der langen Zwischenzeit ausgestorben, infolge Händeleien in der Sippe odere im Stamm vernichtet oder fortgewandert waren und sich kein Mensch mehr darauf besinnen konnte, warum die alten Familien benachbarter Finqueros in tötlicher Feindschaft lebten.
Die Jefes Politicos, politische Oberhäupter und Vertreter des Diktators in den Distrikten, sowie alle übrigen Behörden waren stets auf Seiten der mächtigen und reichen Finqueros. Natürlich. Gelang es den Behörden, eine unabhängige indianische Familie ihres Bodens zu enteignen, sei es durch Ungültigkeitserklärung ihrer Besitzrechte, oder sei es durch Mittel, die in jeder Hinsicht Verbrechen gleichkamen, so wurde die entrechtete Familie einem Finquero als Eigentum übergeben. Der Finquero übernahm die Schulden jener Familie und bezahlte die hohen Geldstrafen, die einem oder mehreren Mitgliedern der Familie auferlegt worden waren für irgendwelche Vergehen, die sie wirklich begangen hatten oder deren man sie ungerechterweise anschuldigte. Geldstrafen, die zu keinem andern Zweck auferlegt wurden, als die Familie so zu verschulden, daß irgendein Finquero, der sich bereit erklärte, die Schulden zu übernehmen, die Familie als Leibeigene seiner Finca erwerben konnte. Je näher ein Finquero mit einem Jefe Politico verwandt, je besser er mit ihm befreundet war und je williger er sich zeigte, dazu beizutragen, daß der Jefe Politico oder ein anderer Unterhäuptling der Diktatur ein bequemes und wohliges Leben führen konnte, umso seltener hatte die Finca unter dem Mangel an indianischen Arbeiterfamilien zu leiden.
Durch eine angeborene Bauernklugheit, durch Nüchternheit und dadurch, daß er sich um nichts anderes kümmerte als um seine Arbeit, sein Land und um das Wohlergehen seiner Familie, hatte Candido vermocht seine Unabhängigkeit als freier Campesino aufrechtzuerhalten.
Die indianische Siedlung, Rancheria, bestand aus nur fünf Familien, alle der Tsotsil-Nation zugehörend. Obgleich das Land der übrigen Familien um nichts besser war als das des Candido Castro, obgleich alle in sehr ärmlichen Palmhütten, spärlich mit Lehm beworfen, wohnten und ein Leben führten so schlicht, einfach und dürftig, wie es auf dem amerikanischen Kontinent nur indianische kleine Bauern vermögen, so war es nicht nur gegenüber Candido, sondern auch gegenüber allen anderen Familien nie geglückt, eine von ihnen nach einer Finca als Peones hinwegzulocken. Es wußte ein jeder Mann der Siedelung, daß das Leben der Peones auf den Fincas in vieler Hinsicht leichter, sicherer und zuverlässiger war als das auf dieser mageren, heissen, dürren, steinigen Erde. Mit Recht hieß die Siedelung Cuishin, Heiß. Jedoch alle die Familien zogen vor, lieber ärmlich zu leben, ewig bedroht von verlorenen Ernten, als sich unter Herrschaft und Kommando zu begeben, auch wenn die Kommandogewalt ihnen als Ersatz für verlorene Unabhängigkeit und die Freiheit, zu reden was sie wollten, den Garten Eden angewiesen hätte. Sie hungerten lieber in Unabhängigkeit und Freiheit, als sich anzufetten durch Befehle eines Regenten. Würde man sie gefragt haben, warum sie dies Leben dem der Peones vorzogen, so würden sie vielleicht eine gleiche oder ähnliche Antwort gegeben haben, wie sie eine uralte Negerin in Louisiana aussprach. In ihrer Jugend, vor dem Bürgerkrieg, war sie noch Sklavin gewesen. Alle Sorgen um ihr Wohlergehen hatte damals ihr Herr und Meister; sie arbeitete als Dienstmädchen im Hause ihrer Herrschaft und durfte essen von allem, was die Küche bot. Jetzt lebte sie in einer zusammenbrechenden Hütte, wusch für die Nachbarschaft und wußte nie, ob sie am folgenden Tage etwas zu essen haben würde, ohne stehlen zu müssen und dafür ins Gefängnis zu gehen. Sie wurde eines Tages gefragt: „Höre, Tantchen, hattest du es nicht viel besser, als du noch Sklavin warst?“
„Yassuh“, antwortete sie, „damals hatte ich es gewiß viel besser, aber heute bin ich viel glücklicher; denn sehen Sie, Sir, es ist das Gefühl und nicht der Magen, was die Menschen glücklich macht.“
Und sicher sprach auch hier in Cuishin bei allen den Familien mehr das Gefühl mit als der Magen. Andernfalls hätte man es sich nicht erklären können, warum die Leute es ertrugen, so dürftig und so mühevoll zu leben, anstatt alle Sorgen um ihr Dasein einem Finquero aufzubürden für die Gegenleistung, zu tun, was ihnen der Finquero zu befehlen geruhen würde.
PS:
Lesen Sie bitte weiter in:
B.Traven: Die Rebellion der Gehenkten (Erstausgabe)
Sign-in to write a comment.