La teksto mem de la 48-paĝa broŝuro en formato A5 okupas la duonon (24 paĝojn), la listo de referencita literaturo la paĝojn 25 ĝis 35 (do preskaŭ kvinonon!), la aldonaĵo represon de la sola scienca medicina artikolo el la Fundamenta Krestomatio (1903) pri "Kronika katara konjunktivito", "el la libro de profesoro E. Fuchs", kiel Zamenhof indikis, kaj la sam-teman artikolon el tiu german-lingva Lernolibro de Oftalmologio (okul-kuracado) verkita de Fuchs (1889).

Kvankam 119 (! se mi ne misnombris) biografioj, libroj kaj artikoloj studitaj, kvankam korespondado kun preskaŭ-deko da ekspertoj de Rusio ĝis Parizo, la monatoj de Zamenhof en Vieno restas pli-malpli sekreto. Jes, ni scias, ke li loĝis en Florianigasse 8 en la hotelo de Erhard Hammerand, kies foton Haupenthal malkovris en Parizo kaj metis sur la dorsan flankon de la titol-paĝo apud tiun de Fuchs kaj junaĝa Zamenhof. Jes, ni ekscias, ke la memor-tabulo fiksita sur la domo en 1959 okaze de la 100-a naskiĝtago (vd. la titol-bildon) enhavas ne malpli ol tri "grasajn" erarojn (malĝusta jaro de restado en Vieno, malĝusta studloko, malĝusta mortotago!!). Jes, Haupenthal starigas la ĝustajn demandojn, precipe, ĉu Zamenhof dum la unua restado en 1886, do nur jaron antaŭ la apero de la Unua Libro, eble ekhavis kontaktojn al la tiam florinta Volapuka movado en Vieno aŭ al la tiea juda intelektularo. Kaj plue: kiujn verkojn li legis en Vieno krom la lernolibron de Fuchs?

Sed, ho ve!, respondon ankaŭ tia scio-riĉa esploristo kiel Hauptenthal ne (jam) povas doni. Konserviĝis neniu letero aŭ poŝtkarto el la vienaj monatoj, taglibron Zamenhof ne skribis, perdiĝis lia privata biblioteko en bomb-atako en 1944. Ĉu Haupenthal pravas, se li artikol-fine prognozas: "Tiuj demandoj probable ne plu estos respondeblaj"?

Diligenta studo, miascie la plej preciza pri la vienaj monatoj en la vivo de Zamenhof. Preterpase Hauptenthal lakone, sed trafe kategorias la dekduon da biografioj de Zamenhof ("hageografio", "historie serioza"). Interesa kaj leginda, eĉ se la rezulto estas (ĉu neeviteble?) iom seniluziiga. Unu sola pretervido ne ŝanĝas la impreson (p. 22: "En 1913 li [Zamenhof] interrompis sanatorian restadon en Bad Nauheim por partopreni la entombigon de Carlo Bourlet ..."; evidente legu "Bad Neuenahr" anstataŭ "Bad Nauheim" - iafoje dormetas eĉ Vergilio).

----

Haupenthal, Reinhard: Die Wien-Aufenthalte von Lazar Markovic Zamenhof (1859 - 1917) und seine ophthalmologischen Studien bei Ernst Fuchs (1851 - 1930) - ein Beitrag zum 150. Geburtstag Zamenhofs / Reinhard Haupenthal. Saarbrücken: Ed. Iltis 2009, 48 p. ISBN 978-3-932807-79-4 - (broŝ.).

Mendebla ĉe:

EDITION ILTIS - La Saousse - F-84340 Malaucène
Tel.: + 33 (0) 490652833, E-poŝto: iltisedition@aol.com