## 14a de februaro : festo de senlima amo

La esence komerca flanko de la festo de "Sankta Valenteno", la 14a de februaro, ne forgesigu diversajn aspektojn de natura viviga sento : la amo.

Antaŭ kelkaj tagoj, kiel kontribuaĵo kaj subteno al la 23 virinaj organizaĵoj, kiuj preparas la Internacian Virinan Tagon en Hiroŝimo, s-ino Erzsebet Sekelj skribis el Hungario, memore al sia forpasinta edzo Tibor Sekelj ( naskiĝinta la 14an de februaro 1912, forpasinta la 23an de septembro 1988) :
"Antaŭ unu monato mi legis libron pri Hiroŝimo, Nobuko Yamamoto:
Memuaroj pri Flamoj. Longe mi pensis kian mesaĝon skribi. Fine mi decidis citi mian edzon, kiu estas verkisto,

Kaj libro "Kumeŭaŭa, la filo de ĝangalo" aperis ankaŭ en via lando. En ĝi li diras: Provu ĉion, kaj nur poste diru, ne eblas. Estu tio mia mesaĝo, ĉar estas grava tiel pensi."
Tibor Sekelj estas certe unu el la plej interesaj kaj estimindaj figuroj en la historio de Esperanto kun — krom Zamenhof mem kaj lia filino Lidja —, Edmond Privat, Valdemar Langlet kaj multaj aliaj. UEA omaĝis al Tibor Sekelj dum malferma tago de UEA. Hungardevena jugoslavo, li estis ĵurnalisto, esploristo, verkisto, juristo, muzeologo. Li plantis la Esperanto-flagon sur la plej altan montopinton de Ameriko : Akonkagvo. Li lernis 25 lingvojn sed havis sufiĉan aktivan kapablon por naŭ, inter ili Esperanto en kiu aperis pluraj el liaj verkoj.
La unua geedziĝo de ne samnacianoj en la historio de Esperanto okazis en 1899 en Turku, Finnlando, inter la svedo Valdemar Langlet kaj la finnino Signe Blomberg. Post la morto de sia edzino, li edziĝis kun Nina Borovko, la filino de la rusa Esperanto-pioniro Nikolaj Afrikanoviĉ Borovko. La vivo de tiu paro restos gravurita en la historio, ne nur de Esperanto. Ilia rolo dum la nazia okupacio de Hungario, kiam ili vivis en Budapeŝto, povus esti temo de filmo komparebla al "La listo de Schindler". Pri la kuraĝa agado de la paro Langlet ekzistas libroj kaj artikoloj. En Esperanto, ĉefe "Kaoso en Budapeŝto".

Alia bela amhistorio estas tiu de la japanino Hasegawa Teru ("Verda Majo"). Ankaŭ pri ŝi eblus fari valoran dokumentaran filmon. Ŝi eklernis Esperanton 20-jara en 1932. Per ĝi ŝi konatiĝis kun Liu Ren, ĉina studento en Tokio, kaj edziniĝis kun li en la aŭtuno de la sama jaro. Ŝi venis al Ŝanghajo en Ĉinio en 1937. Dum la imperiisma milito de Japonio, ŝi subtenis la ĉinan popolon kaj strebis komprenigi al la japana popolo kaj ties trupoj, per radiofonio, la abomenindecon de tiu agreso :
Precipe ŝia japanlingva disaŭdigo havis grandan influon al la invadaj trupoj. Iu japana soldato eĉ skribis poemeton por esprimi sian emociiĝon post aŭskulto de la disaŭdigo. Tiu "stranga disaŭdigo" en flua japana lingvo ankaŭ kolerigis la japanajn militaristojn. En tagĵurnalo de Tokio ŝi estis kalumniita kiel "dolĉvoĉa naciperfidulino". Ŝia patro eĉ ricevis timigan leteron, kiu postulis, ke li atribuu al si mem la kulpon kaj sin mortigu. Foje en Chongqing Zhou Enlai diris al Verda Majo: "La japanaj imperiistoj kalumnie nomis vin 'dolĉvoĉa naciperfidulino', sed efektive, vi estas fidela filino de la japana popolo, vi estas vera patrioto." La vortoj donis al ŝi grandan inspiron. (El Vikipedio) *

## 14 février : fête de l'amour sans frontières

Le côté essentiellement commercial de la fête de "Saint Valentin", le 14 février, ne doit pas faire oublier divers aspects d'un sentiment naturel vivifiant : l'amour.

Voici quelques jours, comme contribution et soutien aux 23 organisations féminines qui préparent la Journée internationale de la Femme à Hiroshima, Mme Erzsebet Sekelj a écrit, depuis la Hongrie, en mémoire de son mari disparu Tibor Sekelj (né le 14 février 1912, décédé le 23 septembre 1988 :
"Voici un mois, j'ai lu un livre sur Hiroshima — Nobuko Yamamoto : "Memuaroj pri Flamoj" (Souvenirs de flammes). J'ai longtemps pensé au message que je devais écrire. J'ai finalement décidée de citer mon mari qui fut écrivain.

Et le livre "Kumeŭaŭa, filo de ĝangalo" (Kumewawa, fils de la jungle) est paru aussi dans votre pays. Il y dit : "Essayez tout, et ne dites seulement qu'après que c'est impossible". Que ce soit mon message, car c'est important de penser ainsi.
Tibor Sekelj est certainement l'une des figures les plus intéressantes et estimables de l'histoire de l'espéranto avec — outre Zamenhof lui-même et sa fille Lydia, Edmond Privat, Valdemar Langlet et beaucoup d'autres. L'UEA a rendu hommage à Tibor Sekelj lors de la Journée porte ouverte à Rotterdam. Yougoslave d'origine hongroise, il fut journaliste, explorateur, écrivain, juriste, muséologue. En 1944, il planta le drapeau de l'espéranto sur le plus haut sommet d'Amérique, l'Aconcagua. Il publia un livre à ce sujet "Tempête sur l'Aconcagua". Il apprit 25 langues mais n'avait une connaissance active que pour 9 parmi lesquelles l'espéranto dans lequel plusieurs de ses ouvrage sont parus.
Le premier mariage de l'histoire de l'espéranto eut lieu en 1899 à Turku, Finlande, entre le Suédois Valdemar Langlet et la Finlandaise Signe Blomberg. Après la mort de son épouse, il se remaria avec Nina Borovko, la fille d'un pionnier russe de l'espéranto Nikolaï Afrikanovitch Borovko. La vie de ce couple restera gravée dans l'histoire, pas seulement celle de l'espérnto. Leur rôle durant l'occupation nazie en Hongrie, lorsqu'il vivaient à Budapest, pourrait être le thème d'un film documentaire comparable à "La liste de Schindler". Il existe des livres sur l'action courageuse du couple Langlet. En Esperanto, surtout "Kaoso en Budapeŝto" (Chaos à Budapest), de Nina Langlet. En français " Valdemar Langlet. Le sauveur en danger", de Björn Runberg (critique du livre traduit du suédois).

Une autre belle histoire d'amour est celle de la Japonaise Hasegawa Teru ("Verda Majo" = Mai Vert). Comme pour les époux Langlet, il serait possible de faire un film d'une grande valeur documentaire. Elle apprit l'espéranto à 20 ans en 1932, ce qui lui permit de faire connaissance avec Liu Ren, un étudiant chinois à Tokyo. Elle l'épousa durant l'automne de la même année. Elle se rendit à Changhaï, en Chine, en 1937. Durant la guerre impérialiste du Japon, elle apporta son soutien au peuple chinois en s'efforçant de faire comprendre, à la radio, l'aspect abominable de cette agression aux troupes et au peuple japonais :
Son émision en japonais eut une grande influence sur les troupe d'invasion. Un soldat japonais écrivit même pour exprimer son émotion après l'écoute d'une émission. Cette "étrange émission" dans une langue japonaise parfaite rendit les militaristes japonais furieux. Elle fut calomniée comme "traitresse de la nation à la voix douce". Son père reçut même une lettre d'intimidation exigeant qu'il s'en attribue la faute et se suicide. Une fois, à Chongqing, Chou Enlai dit à Verda Majo: "Les impérialistes japonais vous calomnient nommément comme "traitresse de la nation à la voix douce", mais, effectivement, vous êtes une fille fidèle du peuple japonais, vous êtes une vraie patriote." Les mots lui donnèrent une grand inspiration. (dans Vikipedio) *

* Vd / Voir :